Αλ Μαμούν

(AlMamun, 786 – 833 μ.Χ.). Χαλίφης της Βαγδάτης από τη δυναστεία των Αββασιδών, γιος του χαλίφη Χαρούν αλ-Ρασίντ. Μπόρεσε να σταθεροποιηθεί στον θρόνο του αφού κατέπνιξε με τη βία τις διάφορες εξεγέρσεις και τους εμφύλιους πολέμους που συγκλόνιζαν το αραβικό κράτος. Κυριότερη εσωτερική νίκη του ήταν η επιβολή του επί των Αββασιδών, οι οποίοι επαναστάτησαν εναντίον του επειδή είχε ορίσει διάδοχο από τον οίκο των Αλιδών. Οι επαναστάτες κατέλαβαν προσωρινά τη Βαγδάτη, την οποία ο Α.Μ. ανακατέλαβε ύστερα από τον θάνατο του διαδόχου του Ιμπραήμ (818 μ.Χ.). Στη διάρκεια της βασιλείας του ο Α.Μ. αναδείχθηκε ως ο μεγαλύτερος Άραβας ηγέτης υποστηρικτής των επιστημών και των τεχνών. Η ακμή της Βαγδάτης έφτασε στο απόγειό της. Η πόλη έγινε κέντρο σοφών της Ασίας και της Ευρώπης και παράλληλα κέντρο εμπορίου μεταξύ Ανατολής και Δύσης συγκεντρώνοντας τεράστιο πλούτο. Ο Α.Μ. παρομοιάζεται με τους Μεδίκους και τον Λουδοβίκο ΙΔ’ στη Δύση και θεωρείται πρόδρομος της Αναγέννησης, ενώ η Βαγδάτη παραλληλίζεται με την Αθήνα του Περικλή και τη Ρώμη του Αυγούστου. Τα συγγράμματα της αρχαίας Ελλάδας μεταφράζονταν και κυκλοφορούσαν σε όλη την αυτοκρατορία, οι επιστημονικές και φιλοσοφικές ιδέες εξαπλώνονταν παντού, οι σοφοί προστατεύονταν και θεωρούνταν ιερά πρόσωπα, εκλεκτοί του θεού. Ο μονάρχης διέταξε τη μετάφραση όλων των αρχαίων ελληνικών φιλολογικών έργων, ενώ ο ίδιος αναδείχθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους σοφούς της εποχής του, με ιδιαίτερη επίδοση στην αστρονομία και στη φιλοσοφία. Το εκπαιδευτικό σύστημα μεταρρυθμίστηκε με τρόπο που να συνδυάζεται η θεωρία με την πειραματική διδασκαλία. Δείγμα της μεγάλης του αγάπης για τις επιστήμες είναι ο πόλεμος που κήρυξε εναντίον του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεόφιλου επειδή ο τελευταίος απαγόρευσε σε κάποιον Έλληνα σοφό της Κωνσταντινούπολης, Λέοντα ή Φίλωνα, να μεταβεί στη Βαγδάτη όπου τον προσκαλούσε με μεγάλες τιμές ο Α.Μ. Ανάλογη είναι και η περίπτωση ενός από τους όρους ειρήνης που επέβαλε στον βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ’. Ο όρος απαιτούσε την παράδοση στους Άραβες διαφόρων ελληνικών συγγραμμάτων, ανάμεσα στα οποία και ενός χειρογράφου της Μαθηματικής Σύνταξης του Πτολεμαίου. Ο Α.Μ. ίδρυσε δύο αστεροσκοπεία, ένα στη Βαγδάτη και το άλλο στη Δαμασκό. Ο Επαληθευμένος πίνακας, που συνέταξε ο αστρονόμος Γιάχγια Αμπού Μανσούρ περιέλαβε το σύνολο των παρατηρήσεων των δύο αστεροσκοπείων. Δύο σπουδαίες παρατηρήσεις που έγιναν τότε ήταν ο προσδιορισμός της λόξωσης της εκλειπτικής και η μέτρηση του τόξου γήινου μεσημβρινού. Ο Α.Μ. ήταν αντίθετος στον θρησκευτικό φανατισμό και στην τυφλή πίστη, υποστηρίζοντας φιλελεύθερες ιδέες για την ερμηνεία του Κορανίου, το οποίο θεωρούσε όχι αιώνιο αλλά μεταβλητό και προσαρμόσιμο στην εκάστοτε εποχή και στις ιδέες της. Πέθανε στη διάρκεια εκστρατείας του εναντίον του Θεοφίλου κοντά στην Ταρσό (833 μ.Χ.).